نقش ترجمۀ آثار جدید در شکل گیری فرایند نوگرایی در ایران دوره قاجار

ترجمه از جمله راه‎های انعکاس تحولات فکری- فرهنگی اروپا در گروه­های فعال اجتماعی ایران دوره قاجار محسوب می شود و می­توان برای ترجمه ها، به مثابه متون نوشتاری جدید، نقش اجتماعی در روند انتقال فرهنگی قائل شد. جریان نوگرایی متأثر از ترجمۀ آثار و متون اروپایی در ایران در مقایسه با کشورهایی همچون عثمانی و مصر به‎سادگی شکل نگرفت و با دو مسئلۀ عمده مواجه بود: اول، بدفهمی محتوا در نتیجه تلفیق محتوای متون تخصصی جدید با دانش و روش های ترجمه در ایران و دوم، ایفای نقش کانون­های فرهنگی واسطه در روند آشنایی ایران با میراث علمی، فکری و فرهنگی دنیای جدید در نتیجه فاصله جغرافیایی ایران از اروپا. به گونه­ای که برخی از محققان نقش کشورهای واسطه در تأخیر ارتباط مستقیم ایران با وضع جدید به«بیراهه عثمانی» توصیف کرده­اند، زیرا ترجمه از طریق زبان­های واسطه، وضعی را رقم زد که ترجمۀ از متون اصلی کمتر مورد توجه مخاطب ایرانی قرار گرفت. در این مقاله، با روش تحلیل گفتمان، نحوۀ انعکاس متون جدید در جامعۀ ایران و روند تقابل و تلفیق صورت‎گرفته بین ذهنیت ایرانی با ذهنیت جدید، در فرایند ترجمه‎ها بررسی می­شود تا ضمن برجسته­سازی اصلی­ترین دال­های انتقال دهنده مفاهیم و معانی جدید در محتوای متون ترجمه شده، صورت بندی جدیدی از فرایند اقتباس و تولید متن، مراحل، آثار و موانع تأثیر بیشتر آن پرداخته شود.